موضوعی که در صنعت نانو تکنولوژی مطرح می شود این است که اگر اندازه ذرات را بتوان تا زیر ۱۰ نانومتر کاهش داد و به عبارت دیگر نانو ذرات فوق العاده ریز (Ultra-fine) را سنتز نمود. آنگاه چنین کاهش اندازه ذره ای چه تاثیری بر عملکرد و خواص فیزیکوشیمیایی آنها نظیر سطح ویژه، چگالی، بلورینگی، رفتار مغناطیسی، رفتار آنتی باکتریال، رفتار نوری و…. خواهد گذاشت؟
طرحی پژوهشی با محوریت این موضوع تعریف کردیم تا سنتز این دسته از نانو مواد را با استفاده از روشی آسان امکان پذیر کرده و تاثیرات کاهش شدید اندازه ذره بر خواص و عملکرد آنها را نیز بررسی کنیم.
در ابتدا ترکیبی که پایداری شیمیایی بالایی داشته و سنتز آن نیازمند تجهیزات و شرایط دشوار نباشد باید به عنوان مدل تعیین می شد. از این رو، هماتیت که پایدار ترین فاز اکسید آهن بوده و سنتز آن دشوار نبود بعنوان ماده مدل انتخاب شد. سپس بر اساس نتایج مطالعات، تعدادی ماده که بتوان بعنوان مکان جوانه زنی در فرآیند سنتز استفاده نمود بطوریکه وارد واکنش با مواد اولیه نشوند انتخاب کردیم. آزمایشات متنوعی طراحی شدند تا صحت تکنیک استفاده از مکان جوانی زنی روی کاهش اندازه ذره نانو ذرات هماتیت تعیین شود. آزمایشات در مقیاس آزمایشگاهی انجام شدند و محصولات نهایی توسط آنالیزهای XRD، BET، TEM و Particle Size مشخص یابی گردیدند.
نتایج به دست آمده از آزمون های مشخصه یابی همگی نشان دادند که تکنیک استفاده از مکان جوانه زنی در فرآیند سنتز تاثیر شگرفی در کاهش اندازه ذره هماتیت داشته و این تکنیک می تواند در دستیابی به نانو ذراتی با اندازه ذره بسیار کوچک به کار گرفته شود. نتیجه به دست آمده از آزمون XRD نشان داد که محصول سنتز شده بلورین نبوده و هیچ پیک شارپی در پراش اشعه ایکس محصول وجود ندارد که این امر نشان دهنده آمورف شدن محصول نهایی است. با توجه به اینکه محصول نهایی دارای رنگ قرمز (رنگ مختص به هماتیت) بود لذا دستیابی به فاز هماتیت اکسید آهن با ساختار آمورف تایید شد. نتایج به دست آمده از دو آنالیز TEM و Particle Size نشان دادند که ذرات سنتز شده کروی شکل بوده و اندازه ذره آنها برابر با 9 نانومتر است. نتیجه آزمون BET نیز مشخص کرد که نانو ذرات هماتیت تولید شده دارای سطح ویژه ای برابر با 140 متر مربع بر گرم می باشند.
مطالعات اولیه نشان دادند که برای کاهش اندازه ذره نانو ذرات در طول فرآیند سنتز روش های مختلفی وجود دارد که در میان آنها استفاده از مکان های جوانه زنی راحت ترین و ارزان ترین تکنیک است. بر اساس نتایج مطالعات مشخص شد که استفاده از موادی مشخص بعنوان مکان جوانه زنی کمک می کند تا نانو ذرات در حین سنتز رشد نکرده، اندازه ذره آنها کوچک شده و تبدیل به ذراتی یکنواخت شوند. همچنین مشخص شد که ماده ای که به عنوان مکان جوانه زنی در فرآیند سنتز استفاده می شود نباید در واکنش شرکت نموده و قابلیت جداسازی آسان از محصول نهایی را داشته باشد.
ما در آرمان نانو فناور رابین توانستیم نانو ذرات اکسید آهن با خواص فیزیکی و شیمیایی تقویت شده سنتز کنیم که از عملکرد بهتری نسبت به نمونه های مشابه موجود در بازار برخوردار می باشد. مشخصات این محصول در ادامه گزارش شده است.
بر اساس نتایج آنالیز های مشخصه یابی واضح بود که چنین خواص فیزیکوشیمیایی ویژه ای بر عملکرد نانو ذرات هماتیت در آنالیزهای آنتی باکتریال، فوتوکاتالیستی، جذب عناصر سنگین و…. تاثیر خواهد گذاشت. برای اطمینان از این موضوع، نانو ذرات هماتیت سنتز شده در فرآیند جذب یون نیکل که یکی از عناصر سنگین موجود در پساب ها می باشد استفاده شدند. مشخص گردید که خواص جذبی هماتیت آمورف شدیدا تقویت شده بطوریکه که این ماده قابلیت جذب ۹۰ % عنصر نیکل از آبهای آلوده را دارا می باشد. مقایسه نتایج بدست آمده با نتایج مطالعات قبلی نشان داد که رفتار جذبی هماتیت آمورف سنتز شده نسبت به نانو ذرات هماتیت تولید شده به روش های دیگر ۵۵ % بهبود یافته است که ناشی از سطح ویژه بالای آن و نانو حفرات موجود در سطح ذرات می باشد.
خلوص: ۹۸%
اندازه ذره: ۹ نانومتر
سطح ویژه: 140 متر مربع بر گرم
چگالی: ۰/۳۶ گرم بر سانتی متر مکعب
قابلیت جذب ۹۰٪ عنصر نیکل از آبهای آلوده به ازای استفاده ۰/۴ گرم از نانو ذرات هماتیت
دارای ساختار متخلخل
نتایج این طرح پژوهشی نشان دادند که دستیابی به نانو ذرات با اندازه ذره بسیار کوچک، ساختار آمورف و سطح ویژه بالا با استفاده از تکنیک مکان جوانه زنی امکان پذیر بوده و حتی می تواند در مقیاس صنعتی نیز قابل استفاده باشد. همچنین مشخص گردید که دستیابی به چنین اندازه ذره کوچکی با ساختار آمورف باعث می شود تا عملکرد نانو ذرات در زمینه های مختلف به مقدار قابل توجهی تقویت شود. از این رو، برای تکمیل این طرح لازم است تا تکنیک استفاده شده در مقیاس های پایلوت و صنعتی نیز بررسی شود تا بازدهی آن بطور کامل تعیین گردد.